z 11.10.2003 12:36

Jak wytłumaczyć różnicę między rodowodami Pana Jezusa w Ewangeliach Mateusza i Łukasza?

Bp Kazimierz Romaniuk, w swojej książce "Nowy Testament bez problemów" tak sprawę wyjaśnia:

Tylko Mateusz i Łukasz podają ziemskie rodowody Jezusa. Między tymi dwoma wersjami istnieją pewne rozbieżności, z których jedne są dość łatwe do zrozumienia, inne stanowią prawdziwe problemy egzegetyczne. Do rozbieżności pierwszego typu należy np. to, że rodowód z Ewangelii Mateusza (l, 1-17) posiada charakter zstępujący, czyli rozpoczyna się od osoby Abrahama i prowadzi do Jezusa grupując poszczególne imiona ziemskich przodków Jezusa w trzy duże bloki, po czternaście imion w każdym. Łukaszowa wersja rodowodu Jezusa ma charakter wstępujący, tzn. zaczyna się od osoby Jezusa i prowadzi — poprzez Abrahama i Dawida — do Adama, a nawet do samego Boga. Imion przodków Jezusa rodowód Łukasza wylicza znacznie więcej — choćby dlatego, że sięga daleko poza Abrahama—grupując je w jedenastu siódemkach. Tyle gdy chodzi o rozbieżności natury bardziej ogólnej. W szczegółach różnic jest znacznie więcej i mają charakter bardziej zasadniczy. Właściwie, poza fragmentem od Abrahama do Dawida, ma się do czynienia z samymi rozbieżnościami. Problem największy stanowią ostatni przodkowie Jezusa: podczas gdy według Mt dziadkiem Jezusa był Jakub a „Ojcem" Józef (Mt l, 15n), to według Łk „dziadek" Jezusa nazywał się Heli (Łk 3, 23). Znane są od dość dawna przynajmniej dwie możliwości harmonizowania tych rozbieżności między Mt i Łk w ich sposobie przedstawiania ziemskiego rodowodu Jezusa. Pierwsza interpretacja odwołuje się do starotestamentalnego prawa lewiratu, którego istotę streszcza najpełniej następujący tekst Pwt 25, 5n: „Jeśli bracia będą mieszkać wspólnie i jeden z nich umrze a nie będzie miał syna, nie wyjdzie żona zmarłego za mąż za kogoś obcego, spoza rodziny, lecz szwagier jej zbliży się do niej, weźmie ją sobie za żonę dopełniając obowiązku lewiratu". Szwagier znaczy po łacinie lewir — stąd zlatynizowana nazwa całego prawa. Otóż do tego prawa odwołuje się rzekomo Mt, gdy ojca Józefa nazywa Elim. Eli był tzw. legalnym ojcem Józefa, czyli ojcem na mocy prawa lewiratu. Natomiast naturalnym ojcem Józefa był Jakub, zgodnie z rodowodem Jezusa w ujęciu Łukasza. Jest zresztą jeszcze jeden przypadek odwołania się do prawa lewiratu, tym razem u Łk 3, 27: ojcem naturalnym Salatiela jest Jechoniasz — wzmiankowany przez Mt natomiast Łk odwołując się do prawa lewiratu wymienia Neriego, brata Jechoniasza, jako ojca Salatiela.
Inny rodzaj harmonizowania rozbieżności między Mt i Łk w sposobie przedstawiania rodowodu Jezusa został podany już przez św. Augustyna. Otóż zdaniem biskupa z Hippony różnice wzięły się stąd, że Mt zależało na przedstawieniu rodowodu Józefa, natomiast Łk przedstawia rodowód Matki Bożej. W tym ostatnim Eli jest ojcem nie tylko Marii, lecz także — na zasadzie ojcostwa przybranego — Józefa. Istniał bowiem taki zwyczaj, że gdy wstępowała w związek małżeński jakaś młoda kobieta nie posiadająca braci, to jej przyszły mąż stawał się niejako synem swego teścia i wchodził oficjalnie do jego rodowodu. Otóż tak właśnie rzecz się miała w przypadku Marii, która nie posiadała braci. Dlatego Heli jest ojcem zarówno Marii jak i Józefa, zrodzonego w sposób naturalny — zgodnie z genealogią Mt—przez Jakuba. Przypadki podobne opisuje Ezd 2, 61 i l Krn 2, 34.

red.